مهریه به معنای مال یا وجهی است که به موجب شرع و قانون و پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح، به زن تعلق می‌گیرد و زوج نیز در ضمن عقد ازدواج، مسئولیت پرداخت آن را بر عهده گرفته است و پرداخت آن، وظیفه شرعی و قانونی زوج است. در واقع هر زمان که زوجه پرداخت مهریه خود را از زوج تقاضا کند، او وظیفه دارد که نسبت به پرداخت آن، اقدامات لازم را انجام دهد و نمی‌تواند از پرداخت آن استنکاف ورزد، و گرنه عواقب سنگینی را برای او به همراه خواهد داشت. قانونگذار در مواردی  که زوج  از پرداخت مهریه همسرش خودداری می‌کند، ضمانت اجراهای مختلفی را پیش بینی کرده است. یکی از این ضمانت اجراها، حکم جلب یا بازداشت زوج است. ما در این مقاله سعی داریم، شرایط و نحوه گرفتن حکم جلب مهریه را، مورد بررسی قرار دهیم و در آخر نیز، به برخی از پرسش‌ها، در مورد حکم جلب، پاسخ خواهیم داد.

اقدامات قانونی جهت گرفتن حکم جلب مهریه

همانطور که در مقدمه نیز به آن اشاره کردیم، حکم جلب، یکی از ضمانت اجراهای پیش بینی شده در قانون برای عدم پرداخت مهریه توسط زوج است. در واقع هدف قانون گذار از پیش بینی این ضمانت اجرا، حمایت از زوجه برای رسیدن به حق خویش که همان دریافت مهریه و همچنین اجبار زوج به پرداخت آن بوده است. در واقع تنها مرجع قانونی که صلاحیت صدور حکم جلب را دارد، دادگاه می باشد. در مورد مهریه نیز، تنها مرجعی که امکان صدور حکم جلب در آن وجود دارد، دادگاه خانواده است. همچنین در مواردی که شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به مهریه را دارد، این مرجع نیز می تواند حکم جلب را صادر کند. البته گرفتن حکم جلب در دادگاه خانواده و همچنین‌ شورای حل اختلاف، با وجود شرایطی امکان پذیر است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

نکته: به دلیل پیچیدگی مباحث حقوقی به خصوص حکم جلب و همچنین فرآیند دادرسی خاص و نسبتا پیچیده ای که دارد، بهتر است رسیدگی به درخواست صدور حکم جلب را به وکیل خانواده بسپارید، تا در اسرع وقت و در کوتاه ترین زمان ممکن، به نتیجه مطلوب و دلخواه خود برسید.

شرایط حکم جلب مهریه

برای ارائه درخواست صدور حکم جلب توسط زوجه یا وکیل او، وجود یکی از شرایط زیر الزامی است:

• ارائه دادخواست مطالبه مهریه عندالمطالبه توسط زوجه یا وکیل او: اگر زوجه یا وکیل وی جهت مطالبه مهریه عندالمطالبه، اقدامات لازم قانونی را انجام داده باشند، در صوتی که زوج اموالی برای توقیف نداشته باشد، ولی توانایی و تمکن مالی برای پرداخت دین خود به همسرش را داشته باشد و از پرداخت آن ورزد، امکان گرفتن حکم جلب و بازداشت او، وجود خواهد داشت.

نکته: در مورد مهریه عندالاستطاعه، تنها در صورتی می توانند حکم جلب برای زوج را از مرجع مربوطه دریافت کرد که زوجه یا وکیل او بتوانند توانایی مالی زوج را به اثبات‌ برسانند و در عین حال نیز، زوج از پرداخت آن، خودداری کند.

• عدم ارائه دادخواست اعسار در موعد مقرر: در صورتی که اقدامات زوجه برای مطالبه و دریافت مهریه، به صدور اجرائیه منجر شده باشد، زوج یک ماه فرصت دارد نسبت به ارائه و طرح دادخواست اعسار خود ، اقدامات لازم را انجام دهد، در غیر این صورت امکان گرفتن حکم حکم جلب و بازداشت او، وجود دارد.

• عدم پرداخت اقساط مهریه در موعد مقرر: در صورتی که پس از قبول دادخواست اعسار در دادگاه و صدور حکم تقسیط مهریه، زوج نسبت به پرداخت اقساط خود، اقدامی انجام ندهد و یا پس از پرداخت چند نوبت از اقساط آن، از پرداخت ما بقی اقساط، خودداری کند، امکان گرفتن حکم جلب و بازداشت او، وجود دارد.

نکات مهم در خصوص حکم جلب مهریه

در مورد گرفتن حکم جلب، نکات مهم و کاربردی بسیار زیادی وجود دارد که بسیاری از افراد از این نکات، اطلاعات کافی و مناسبی ندارند. در واقع نکات مهم و کاربردی در مورد حکم جلب، به شرح زیر است:

• حکم جلب، تنها در حوزه قضایی که اقدام به صدور آن کرده است، دارای اعتبار است و خارج از آن، فاقد ارزش و اعتبار است و در صورتی که زوجه یا وکیل او، دستور قضایی خارج از آن حوزه به ماموران کلانتری (ضابطان دادگستری) را ارائه دهند، مامورین یاد شده، حق دستگیری و بازداشت زوج را ندارند.
• تنها اصل برگ جلب دارای ارزش و اعتبار است و کپی آن از هیچ گونه ارزش، اعتبار و حمایت قانونی برخوردار نخواهد بود.
• برگ جلب تا زمانی که تاریخ آن منقضی نشده، دارای اعتبار قانونی است و قابلیت اجرا شدن دارد.
• حکم جلب تنها زمانی که جلب و بازداشت زوج، توسط ماموران کلانتری (ضابطان دادگستری) انجام شود، لازم الاجرا است.
• ارائه کننده برگه جلب، باید شخص شاکی یا وکیل قانونی وی باشد و مدارک شناسایی خود را نیز به همراه داشته باشند.
• در صورتی که در برگ جلب صادر شده توسط مراجع مربوط، در خصوص ورود به منزل یا مخفیگاه زوج، به نکته ای اشاره نشده باشد، مامورین از ورود به این اماکن، ممنوع هستند و انجام این کار، خلاف قانون است.

مراحل گرفتن حکم جلب مهریه

گرفتن حکم جلب در پرونده‌های حقوقی و کیفری، تفاوت‌هایی به یکدیگر دارند. در واقع گرفتن حکم جلب در پرونده‌های حقوقی، از فرایند رسیدگی و صدور طولانی‌تری به نسبت پرونده‌های کیفری برخوردار است. نهادهای قانونی و قضایی دارای صلاحیت، زمانی دستور جلب برای پرونده‌های حقوقی را صادر می‌کنند که مدیون در طی مراحل و فرآیند اجرای حکم، نتواند بدهی یا دین خود را، به مدیون بپردازد و در عین حال نیز نتواند رضایت مدیون را نیز جلب کند. برای صدور حکم جلب، ابتدا زوجه یا وکیل باید دادخواست مطالبه و پرداخت مهریه را به دادگاه، ارائه دهند. پس از ارائه این دادخواست، و صدور حکم محکومیت زوج، باید نسبت به معرفی اموال او برای توقیف، اقدام کنند.

در صورتی که زوج مالی برای توقیف نداشته باشد یا زوجه مالی از همسرش برای معرفی به دادگاه جهت توقیف آن نشناسد، زوج به دادگاه احضار می‌شود و در صورت عدم حضور وی در دادگاه، حکم‌ جلب او صادر خواهد شد. همچنین در مواردی که زوج تا یک ماه پس از صدور اجرائیه، نسبت به ارائه دادخواست اعسار، اقدامی انجام ندهد نیز، حکم جلب او صادر خواهد شد. گاهی اوقات تمام مراحل دادرسی به طور کامل انجام می‌شود و اعسار زوج نیز برای دادگاه محرز می شود و اقدام به تقسیط مهریه می‌کند. در صورتی که زوج از پرداخت تمام یا قسمتی از اقساط آن خودداری کند‌ نیز، زوجه می‌تواند درخواست صدور حکم جلب را، به دادگاه ارائه دهد.

نکته اول: در تمامی مراحل دادرسی مطالبه و دریافت مهریه که امکان صدور حکم جلب وجود دارد، پس از صدور این حکم، دستور اجرای آن نیز به شعبه اجرای احکام داده خواهد شد و مرجع مزبور با استفاده از ماموران کلانتری یا ضابطان دادگستری، دستور می‌دهد تا نسبت به جلب و بازداشت زوج یا همان محکوم علیه در نشانی محل سکونت وی، اقدام کنند.

نکته دوم: در صورتی که رسیدگی به مطالبه و دریافت مهریه در صلاحیت شورای حل اختلاف باشد نیز، امکان صدور حکم جلب وجود دارد.

مدت زمان اعتبار حکم جلب مهریه

مدت زمان اعتبار حکم جلب، در برگه جلب قید شده است و تا فرارسیدن آن تاریخ، دارای اعتبار است. البته اگر تا زمان انقضای تاریخ حکم جلب، خواهان (زوجه یا وکیل او) موفق به جلب و بازداشت خوانده (زوج) نشود،‌ باید نسبت به تمدید حکم جلب، اقدام کند.

نکته: در صورتی که برای تمدید حکم جلب، به کمک و راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید با وکیل خانواده مشورت کنید.

قوانین و مقررات جدید زندان برای مهریه چیست؟

قوانین مهریه نسبت به گذشته دچار تغییرات بسیار مهم و بنیادین شده است و قانونگذار سعی بر آن داشته که با تصویب این قوانین جدید، گام مهم در جهت آسان تر شدن مطالبه مهریه و کاهش تعداد زندانیان بردارد و به موفقیت‌های چشمگیری در این مورد نیز، رسیده است. یکی از تغییرات به وجود آمده در قانون جدید، مربوط به جلب و بازداشت زوج است که از جمله مهم‌ترین آن ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صدور حکم جلب مهریه تا ۱۱۰ سکه: براساس قانون جدید، در صورتی که مهریه تا ۱۱۰ سکه یا معادل آن، مشمول ماده ۲ قانون محکومیت‌های مالی می‌شود و برای عدم پرداخت آن ضمانت اجرای کیفری (حبس) تعیین شده است و برای پرداخت مابقی آن، توانایی مالی زوج ملاک عمل خواهد بود و برای عدم پرداخت آن، ضمانت اجرای کیفری پیش بینی نشده است. پس مهریه هر میزان که تعیین شده باشد، مورد پذیرش قانون است و دریافت و مطالبه آن نیز، امکان‌پذیر خواهد بود، ولی فقط تا میزان ۱۱۰ سکه یا معادل آن، بدون هیچ پیش شرطی قابل وصول است و برای عدم پرداخت آن، ضمانت اجرای کیفری (حکم جلب و بازداشت) تعیین شده است و برای مطالبه و دریافت مازاد بر ۱۱۰ سکه، نیازمند توانایی و استطاعت مالی زوج و اثبات آن توسط زوجه است.

• رسیدگی به دادخواست اعسار بدون حبس زوج: پس از تصویب این قانون، دیگر آن رویه سابق منسوخ شده است و بر اساس قوانین و رویه جدید، عمل می‌شود. بر اساس قانون جدید، مردان بدهکار که مدعی اعسار هستند، می‌تواند دادخواست رسیدگی به وضعیت اعسار خود را همزمان با رسیدگی دادگاه به دادخواست مطالبه مهریه، به دادگاه ارائه دهند، بدون این که حکم حبس برای آنان صادر شود.

خلاصه و جمع بندی مطالب

مهریه به معنای مال یا وجهی است که به موجب شرع و قانون و پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح، به زن تعلق می‌گیرد و هر زمانی که درخواست مطالبه و پرداخت آن را داشته باشد، زوج وظیفه پرداخت آن را بر عهده دارد؛ در غیر این صورت، عواقب سنگینی را به دنبال خواهد داشت. در واقع قانون گذار برای عدم پرداخت مهریه، ضمانت اجراهای مختلفی را پپیش بینی کرده است، که یکی از آن ها، صدور حکم جلب می‌باشد. ارائه دادخواست مهریه عندالمطالبه توسط زوجه با وکیل او و عدم پرداخت آن توسط زوج با توجه به داشتن توانایی و استطاعت مالی وی، عدم ارائه دادخواست اعسار تا یک ماه از تاریخ صدور اجراییه و همچنین عدم پرداخت اقساط مهریه در مواردی که حکم به تقسیط آن داده شده است، از جمله مواردی است که امکان صدور حکم جلب در آن ها، وجود دارد.

در مورد حکم جلب مهریه عندالاستطاعه، تنها در صورتی امکان صدور این حکم وجود دارد که زوجه یا وکیل او، توانایی و استطاعت مالی زوج را به اثبات برسانند و زوج نیز با داشتن این توانایی و استطاعت مالی، از پرداخت آن خودداری کند. حکم جلب تا فرا رسیدن زمانی که در برگ جلب قید شده، دارای اعتبار است و اگر تا زمان انقضای تاریخ حکم جلب، خواهان (زوجه یا وکیل او) موفق به جلب و بازداشت خوانده (زوج) نشود،‌ باید نسبت به تمدید حکم جلب، اقدام شود. همچنین تحت شرایط مقرر قانونی مانند فراری یا متواری بودن زوج، امکان صدور حکم جلب سیار نیز، وجود دارد.