جدایی و طلاق یکی از حقوق پیش بینی شده زوجین در شرع مقدس و قوانین مختلف در حوزه حقوق خانواده به شمار می رود. متاسفانه در سال های اخیر، شاهد رشد قابل توجه و افسار گسیخته آمار طلاق و جدایی در کشور بوده ایم، که عوامل مختلفی در این افزایش آمار، دخیل بوده است. یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برای طلاق، ارائه درخواست طلاق از طرف مرد، می‌باشد. در واقع مرد می‌تواند هر موقع که بخواهد، همسر خود را طلاق دهد و برای این کار نیاز به دلیل خاصی ندارد. این حق را قانون و شرع برای مرد در نظر گرفته‌اند. بر اساس ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در قانون، با مراجعه به دادگاه، درخواست طلاق همسرش را ارائه دهد و از همسر خود جدا شود.

ما در این مقاله قصد داریم از زبان وکیل خانواده به بررسی طلاق از طرف مرد، شرایط و مراحل آن بپردازیم. همچنین در مورد مهریه و سایر حقوق زوجه در مواردی که زوج اقدام به ارائه دادخواست طلاق به دادگاه خانواده می‌کند نیز، توضیحاتی را ارائه دهیم. در آخر نیز به بررسی طلاق غیابی از طرف مرد، شرط تصنیف مهریه‌ در طلاق از طرف مرد، خواهیم پرداخت.

مراحل طلاق از طرف مرد

ارائه دادخواست طلاق از طرف زوج و شروع فرآیند رسیدگی به آن در دادگاه خانواده، مستلزم طی کردن مراحل زیر است:

• ارائه و ثبت دادخواست طلاق از طرف زوج با وکیل او: اولین قدم برای رسیدگی بع درخواست طلاق از طرف زوج، ارائه و ثبت دادخواست طلاق می باشد. در این مرحله زوج یا وکیل او باید با در دست داشتن مدارک مورد نیاز (اصل و کپی مدارک شناسایی زوج و سند ازدواج و همچنین مدرک مثبت سمت وکیل در صورتی که دادخواست توسط وکیل ارائه شده باشد) به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند و نسبت به ارائه و ثبت دادخواست طلاق، اقدام کنند.

• دریافت پیامک ارجاع پرونده به شعبه دادگاه خانواده: پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پیامکی حاوی تاریخ و زمان ثبت دادخواست، بر روی تلفن همراه زوج ارسال می شود.

• تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به طرفین: پس ار ثبت دادخواست طلاق از طرف زوج، دادگاه نسبت به تعیین وقت جلسه رسیدگی به پرونده، اقدام می کند و زمان تعیین شده را، با پیامک (SMS) برای طرفین ارسال می کند. طرفین باید در موعد مقرر، در جلسه دادگاه حاضر شوند.

• تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه: در این مرحله، جلسه رسیدگی در دادگاه تشکیل می شود و قاضی با توجه به دلایل طرفین، اظهارات شهود و سایر ادله موجود در پرونده، نسبت به صدور حکم طلاق (گواهی عدم امکان سازش) اقدام می کند. در صورتی که طرفین در هیچ یک از جلسات رسیدگی در دادگاه، حاضر نشوند، رای به صورت غیابی صادر خواهد شد.

• جاری شدن صیغه طلاق: پس از صدور حکم قطعی طلاق (گواهی عدم امکان سازش)، طرفین شش ماه مهلت دارند تا نسبت به مراجعه به یکی از دفاتر رسمی ازدواج و طلاق و جاری شدن صیغه طلاق، اقدام کنند.

نکته: با توجه به وجود شرایط خاص در پرونده های طلاق، وجود قوانین مختلف و فرآیند رسیدگی پرچالش و نسبتا پیچیده در این پرونده ها، پیشنهاد می کنیم در این مورد با یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت کنید و یا رسیدگی به این دعاوی را به او بسپارید.

مدارک لازم برای طلاق از طرف مرد

برای ارائه و پذیرش تمامی دادخواست ها، اعم از حقوقی و کیفری، مدارک مختلفی مورد نیاز است. دادخواست طلاق نیز از این قاعده مستثنی نیست. به طور کلی مدارک مورد نیاز برای ارائه دادخواست طلاق از طرف مرد به دادگاه، به شرح زیر است:

• اصل مدارک شناسایی مانند شناسنامه و کارت ملی مرد و همچنین کپی آن ها
• اصل سند ازدواج و کپی مصدق آن

نکته اول: در صورت نبودن یا مفقود شدن اصل هر یک از مدارک بالا، می توان به مرجع صادرکننده آن مراجعه کرد و درخواست صدور مدرک المثنی را به آن مراجع، ارایه دهیم تا نسبت به صدور مدرک به صورت المثنی، اقدامات لازم را انجام دهند.

نکته دوم: در صورتی که دادخواست طلاق از طرف مرد، به وسیله وکیل او ارائه شده باشد، علاوه بر مدارک شناسایی موکل، مدارک مثبت سمت وکیل نیز، لازم خواهد بود.

معایب طلاق از طرف مرد چیست؟

طلاق از طرف مرد، دارای مزایای مختلفی است، که از جمله مهم ترین آن ها می توان به طی شدن فرآیند رسیدگی به درخواست طلاق بدون حضور زوجه و تقسیط مهریه در صورت احراز عدم توانایی مالی زوج در پرداخت آن، اشاره کرد. طلاق از طرف مرد، به طور تقریبی حدود پنج ماه زمان لازم دارد و با وجود مزایای مختلفی از جمله طی شدن فرآیند رسیدگی به درخواست طلاق، بدون حضور زوج و… معایبی هم برای مرد به دنبال دارد، که از جمله مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرداخت مهریه زوجه
• پرداخت نفقه ایام زوجیت به همسر خود، در صورت وجود شرایط تمکین
• پرداخت اجرت المثل در صورتی که زوجه درخواست کند
• پرداخت نصف اموال و دارایی به دست آمده در زمان زوجیت به همسر خود، در صورتی که زوجه نسبت به جدایی معترض باشد و هیچ گونه کوتاهی و کم کاری در انجام وظایف خود، نکرده باشد.

دلایل موجه طلاق از طرف مرد

 دلایل موجه طلاق از طرف صرفا در تحقق و یا عدم تحقق مواردی مانند نفقه و اجرت المثل به زوجه موثر خواهد بود. به عبارت دیگر، مرد چه دلایل موجهی برای طلاق همسر خود داشته‌ باشد، چه نداشته باشد، می تواند همسر خود را طلاق دهد، اما داشتن دلایل موجه برای طلاق، نفقه و اجرت المثل زوجه را ساقط خواهد کرد. دلایل موجه مرد برای طلاق، شامل موارد زیر می شود:

• سوء رفتار و عدم داشتن‌ حسن معاشرت زن
• عدم تمکین زن از شوهر خود بدون عذر موجه
• محکومیت زن به حبس
• بیمار بودن یا عقیم بودن زن
• ترک زندگی مشترک توسط زن بدون عذر موجه

تاثیر رضایت زوجه در طلاق از طرف زوج

در قانون مدنی و قانون حمایت از حقوق خانواده، اشاره ای به رضایت و یا عدم رضایت زوجه و تاثیر آن در فرآیند رسیدگی به دادخواست طلاق از طرف مرد، اشاره ای نشده است. به طور معمول در صورتی که زوجه راضی به طلاق نباشد، اقدام به سختگیری های بیشتری می کند که این امر به معنای اسقاط حق طلاق از طرف زوج نیست. در واقع عدم رضایت زوجه در طلاق از طرف زوج، فقط موجب طولانی تر شدن فرآیند رسیدگی به پرونده و اطاله دادرسی خواهد شد و تاثیر دیگری بر روی درخواست طلاق از طرف زوج، ندارد.

حضانت فرزندان در طلاق از طرف مرد

یکی از مسائل بسیار مهم در طلاق، حضانت فرزند یا فرزندان است. زمانی که حاصل زندگی مشترک زوجین، وجود یک یا چند فرزند است، مسئله به این راحتی که فکرش را می کنند نیست و در این میان، آینده فرزندان از نظر تربیتی، عاطفی و… به مخاطره می افتد و آن ها را از نعمت داشتن کانون گرم خانواده محروم خواهند شد. بر اساس ماده 1169 قانون مدنی و تبصره های آن، برای حضانت و نگهداری طفلی که والدین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. از مفاد این ماده، چنین برداشت می شود که حضانت فرزندان پس از هفت سالکی و تا رسیدن به سن بلوغ، با پدر آن ها می باشد.

• در صورت بروز اختلاف در مورد حضانت فرزندان بعد از سن هفت سالگی، دادگاه با رعایت مصلحت کودک، تصمیم گیری خواهد کرد.
• در صورت انحطاط اخلاقی پدر، اعتیاد او به مواد مخدر و روانگردان، شرب خمر، بد رفتاری و آزار جسمی فرزند و… حق حضانت فرزند از او سلب می شود و به مادر او واگذار خواهد شد.
• در صورت فوت پدر، حضانت فرزند بر عهده مادر خواهد بود و در این مورد، مادر بر پدربزرگ و سایر بستگان فرزند، اولویت دارد.

حقوق زن در طلاق از طرف مرد 

• وضعیت مهریه در طلاق از طرف مرد: مهریه یکی از دیون و تعهدات مالی زوج در مقابل همسر خود است و طبق قانون و شرع، وظیفه پرداخت آن را بر عهده دارد. در صورتی که درخواست طلاق از طرف مرد، ارائه شده باشد نیز، او  به پرداخت مهریه به همسر خود می باشد. در این مورد اگر زن باکره باشد، میزان مهریه ای که زوج باید نسبت به پرداخت آن اقدام کند، نصف مهریه است که در سند ازدواج، تعیین شده است. در غیر این صورت باید مهریه به صورت تمام و کمال، به همسر خود پرداخت کند.
• وضعیت نفقه در طلاق از طرف مرد: در صورتی که زوج بدون دلیل نسبت به طلاق دادن همسر خود، اقدام کرده باشد، باید نفقه او را تا زمان صدور و اجرای حکم طلاق، به صورت تمام و کمال پرداخت کند و در صورتی که از این کار خودداری کند، مرتکب جرم ترک انفاق شده و قابل مجازات است. اما در صورتی که همسر وی، زندگی مشترک را بدون دلیل، ترک کرده باشد و یا با دلایل غیر موجه از تمکین خودداری کرده باشد، مرد وظیفه ای در قبال پرداخت نفقه همسر خود، ندارد.
• وضعیت جهیزیه زن در طلاق از طرف مرد: در صورت  طلاق و جدایی طرفین، خواه  این جدایی با درخواست مرد باشد، خواه با درخواست زن، وسایلی که زن به عنوان جهیزیه به خانه شوهر آورده است، باید مسترد شود. در این مورد، شوهر باید تمهیدات لازم را جهت استرداد و باز پس گیری جهیزیه همسر خود را، در نظر بگیرید و نمی تواند از استرداد جهیزیه توسط زن، خودداری کند. در صورت امتناع مرد از استرداد جهیزیه توسط همسر خود، وی مرتکب جرم شده و قابل مجازات است.

نکته: در صورتی که مرد، همسر خود را در دوران بارداری طلاق دهد، باید نفقه او را تا پایان مدت بارداری و زمان وضع حمل، پرداخت کند. همچنین در طلاق رجعی نیز، تا پایان مدت عده، وظیفه پرداخت نفقه همسر خود را، بر عهده دارد.

طلاق از طرف مرد در دوران عقد

مرد در زمان عقد و قبل از شروع زندگی مشترک خود با همسرش در زیر یک سقف نیز، می تواند درخواست طلاق را به دادگاه خانواده ارائه دهد.‌ در این صورت اگر زوجه باکره باشد، زوج باید نصف مهریه تعیین شده در سند ازدواج را به او بپردازد، در غیر این صورت باید آن را به صورت تمام و کمال به زوجه بپردازد. همچنین در مورد پرداخت نفقه، چنان چه زوج به استناد دلایل موجهی مانند ترک زندگی مشترک توسط زن، عدم تمکین از مرد و… اقدام به ارائه درخواست طلاق کرده باشد، وظیفه ای در قبال پرداخت نفقه همسر خود ندارد.

تفاوت درخواست طلاق از طرف مرد با طلاق از طرف زن

ارائه درخواست طلاق از طرف مرد با ارائه آن از طرف زن به داداگاه، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و تنها مواردی که می توان به عنوان تفاوت آن ها با یکدیگر بیان کرد، شامل موارد زیر است:

• در طلاق از طرف مرد، هر موقع که وی بخواهد می تواند درخواست طلاق از همسر خود را به دادگاه ارائه دهد، حتی اگر عذر و دلیل موجهی نیز نداشته باشد. در صورتی که در طلاق از طرف زن، وی فقط در موارد پیش بینی شده در قانون، می تواند درخواست طلاق از همسر خود را، به دادگاه ارائه دهد.
• در طلاق از طرف مرد، نیازی به اثبات دلایلی که مرد با استناد به آن ها، درخواست طلاق از همسر خود را به دادگاه است، نمی باشد و مرد می تواند حتی بدون دلیل موجه همیر خود را طلاق دهد. در صورتی که در طلاق از طرف زن، وی باید دلایلی را که به استناد آن ها، درخواست طلاق از شوهر خود را ارائه داده است، به اثبات برساند.
• در طلاق از طرف مرد، بار اثبات ترک عدم تمکین زوجه از همسر خود و ترک زندگی مشترک بدون دلیل موجه، بر عهده زوج می باشد. در صورتی که در طلاق از طرف زن، این زوجه است که باید ثابت کند که از همسر خود تمکین کرده و یا این که اگر تمکین نکرده و یا زندگی مشترک را ترک کرده، با استناد به دلایل موجه بوده است.

طلاق غیابی از طرف مرد

طلاق انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن، طلاق غیابی است. طلاق غیابی از طرف مرد به این شکل است که اگر زوجه یا وکیل او، در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نشده باشند و یا لایحه ای نیز به دادگاه ارائه نداده باشند، در صورتی که اخطاریه به آن ها، ابلاغ واقعی نشده باشد، دادگاه نسبت به رسیدگی به موضوع و صدور حکم طلاق به صورت غیابی، اقدام خواهد کرد. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، حکم طلاق غیابی از سوی مرد، ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ آن به طرفین، توسط زوجه قابل واخواهی (اعتراض) است. البته طلاق غیابی از طرف مرد، شرایطی دارد که در ادامه به آن ها، اشاره خواهیم کرد.

با در نظر گرفتن چه شرایطی مرد می تواند همسرش را بصورت غیابی طلاق دهد؟

• پرداخت مهریه به زوجه: برای طلاق دادن زن به صورت غیابی، مرد باید ابتدا مهریه همسرش را پرداخت و یا در صورتی که توانایی و استطاعت مالی برای پرداخت مهریه را نداشته باشد، دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه داده باشد و حکم پرداخت مهریه به صورت اقساطی، صادر و قطعی شده باشد.

• پرداخت نفقه و اجرت المثل در صورت وجود شرایط آن: برای طلاق غیابی از طرف مرد، وی باید در صورت وجود شرایط نفقه و اجرت المثل، باید نسبت به پرداخت آن به زوجه، اقدامات لازم را انجام دهد.

• تصنیف اموال و دارایی زوج در صورت وجود شرایط آن: در صورتی که شرایط تصنیف مهریه زوج، وجود داشته باشد، وی باید نسبت به انجام تصنیف دارایی و اموال خود اقدام کند. در این صورت باید نصف اموال به دست آمده در زندگی مشترک را به همسر خود، منتقل کند و یا میزان آن را به صورت وجه نقد، پرداخت کند.

شرط تصنیف اموال و دارایی در طلاق از طرف مرد

شرط تصنیف اموال و دارایی مرد پس از طلاق، یکی از شروط مهمی است که در سند ازدواج به عنوان شروط ضمن عقد، تعیین شده است. در صورتی که زوج در ضمن عقد نکاح، این شرط را امضا کرده و مسئولیت انجام آن را بر عهده گرفته باشد، باید نسبت به انتقال نصف اموالی که در زمان زوجیت و زندگی مشترک به دست آورده است، اقدامات لازم را انجام دهد. اعمال شرط تصنیف اموال و دارایی زوج،  نیازمند وجود و تحقق شرایطی است، که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

شرایط تحقق تصنیف اموال و دارایی زوج

• طلاق از جانب زوج مطرح شده باشد: در صورتی که طلاق به درخواست زوج صورت گرفته باشد، اعمال شرط تصنیف مهریه، امکان پذیر خواهد بود.

• عدم اثبات سو رفتار، ترک زندگی مشترک و عدم تمکین زوجه توسط زوج: در صورتی که درخواست طلاق زوج ناشی از سو رفتار، ترک زندگی مشترک و عدم تمکین زوجه باشد و زوج نتواند این موارد را، به اثبات برساند، اعمال شرط تصنیف مهریه امکان پذیر است.

• استناد زوجه به شرط تصنیف مهریه در جلسه دادرسی: اگر شرط تصنیف مهریه، قابلیت تحقق را داشته باشد، زوجه باید در جلسه دادرسی به آن استناد کند و لیست اموال و دارایی زوج را که در حین زندگی مشترک با او، به دست آورده است را به دادگاه ارائه دهد، تا بتواند از این شرط بهره مند شود. در این مورد پیشنهاد می کنیم، زوجه دادخواست دیگری با مضمون دعوای متقابل را، به دادگاه رسیدگی کننده به دعوای طلاق، ارائه کند.

• ثبت و اجرای طلاق: اگر حکم طلاق به درخواست زوج و اجرای شرط تصنیف اموال و دارایی در دادگاه صادر شده باشد، تا زمانی که طلاق در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق به ثبت نرسیده، امکان اجرای شرط تصنیف اموال، وجود ندارد. پس دریافت نصف اموال یا معادل آن توسط زوجه، منوط به ثبت طلاق است و صدور حکم طلاق به تنهایی، کفایت نخواهد کرد.

شرایط اموال و دارایی مورد تصنیف

• اموال به دست آمده در زندگی مشترک زوجین: شرط تصنیف اموال و دارایی زوج، تنها شامل اموالی می شود که زوجین در زمان زوجیت و زندگی مشترک به دست آورده اند. پس اگر مرد، قبل از ازدواج و تشکیل زندگی مشترک، اموالی داشته باشد، این اموال شامل شرط تصنیف مهریه نخواهد شد.

• اموالی که عین آن ها موجود باشد: تنها اموالی مشمول شرط تصنیف اموال و دارایی زوج می شود که در حین طلاق و اجرای شرط تصنیف اموال و دارایی، موجود باشد. پس در صورتی که زوجین در خلال زندگی مشترک اموالی به دست آورده باشند، اما در حین طلاق و اجرای شرط تصنیف، موجود نباشند و یا به هر علتی از بین رفته باشد، شامل تصنیف اموال و دارایی زوج نخواهد شد.

نکته: شرط تصنیف اموال و دارایی زوج، به معنای انتقال مطلق پنجاه درصدی اموالی و دارایی که در حین زندگی  مشترک به دست می آید نیست؛ بلکه از یک درصد تا ۵۰ درصد متغیر است و تعیین این میزان به تشخیص دادگاه و با جلب نظر کارشناسان مربوطه خواهد بود.

نقش وکیل در طلاق از طرف مرد

وکلای دادگستری، افرادی هستند که با طی کردن مراحل قانونی و فراگیری آموزش های لازم، نسبت به احقاق حق افراد در محاکم اداری، قضایی و… اقدام می‌کنند. حضور این افراد در انواع پرونده‌های حقوقی، کیفری، تجاری و… با توجه به تخصص و مهارتی که دارند و همچنین با توجه به آشنایی و اشراف کامل به قوانین و مقررات، بسیار مفید و کاربردی است. در طلاق از طرف زوج نیز، به همین ترتیب است. پس حضور وکیل در فرآیند رسیدگی به درخواست طلاق از طرف زوج، مزایای بسیار زیادی دارد، که از جمله مهم ترین آن ها می توان به صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی و صرف هزینه بسیار زیاد در این رفت و آمد های چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حقوق زوج در فرآیند رسیدگی به درخواست طلاق از طرف زوج، اشاره کرد‌. پس با توجه به به مزایای بسیار زیاد حضور وکلای دادگستری در فرآیند درخواست طلاق از طرف مرد، بهتر است در این مورد با آن‌ها مشورت کنید و یا رسیدگی به موضوع را به آن‌ها بسپارید، تا با صرف کمترین زمان ممکن و بدون کمتری استرس ممکن، به نتیجه دلخواه و مطلوب خود برسید.

خلاصه و جمع بندی مطالب

طلاق به معنای پایان دادن به ازدواج، از طریق قانونی و شرعی است. جدایی و طلاق یکی از حقوق پیش بینی شده زوجین در شرع مقدس و قوانین مختلف در حوزه حقوق خانواده (قانون مدنی و قانون حمایت از حقوق خانواده) به شمار می رود. یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برای طلاق، ارائه دادخواست حقوقی مبنی بر طلاق از همسر خود توسط زوج، می باشد. در واقع مرد می تواند هر موقع که بخواهد و اراده کند  همسر خود را طلاق دهد و برای این کار نیاز به دلیل خاصی ندارد. با طلاق از طرف مرد، حقوق که به زن تعلق می گیرد، در صورت وجود شرایط مقرر قانونی، باید پرداخت شود. در طلاق از طرف مرد، در صورتی که زن باکره، نصف میزان مهریه ای که در سند ازدواج است به وی تعلق می گیرد و در غیر این صورت، مهریه به صورت کامل باید پرداخت شود.

حضانت فرزندان از سن هفت سالگی تا رسیدن به سن بلوغ، با پدر آن ها است. در صورتی که درخواست طلاق زوج بر مبنای دلایلی مانند عدم تمکین و یا ترک زندگی مشترک توسط زوجه باشد، نفقه ای به زوجه تعلق نخواهد گرفت. همچنین اگر زوجه بتواند خلاف ادعای زوج مبنی بر عدم تمکین را به اثبات برساند، زوج باید نفقه ایام زوجیت را به او پرداخت کند. در صورتی که زوجه، استحقاق دریافت اجرت المثل را داشته باشد، زوج باید علاوه بر پرداخت سایر حقوق همسر خود، اجرت المثل ایام زوجیت را نیز، به او پرداخت کند. در طلاق به درخواست مرد، اگر زوجه یا وکیل او در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نشوند و لایحه ای نیز به دادگاه ارسال نکرده باشند، در صورتی که اخطاریه به زوجه ابلاغ واقعی نشده باشد، حکم طلاق به صورت غیابی صادر خواهد شد.

ارائه درخواست طلاق از طرف مرد، اثبات سو رفتار و ترک زندگی مشترک و عدم تمکین زوجه توسط زوج، استناد زوج به پذیرش شرط تصنیف مهریه توسط زوج در جلسه دادرسی و اجرا و ثبت طلاق، از جمله شرایط اعمال قاعده تصنیف اموال و دارایی زوج، به شمار می رود. همچنین از جمله شرایط اموال مورد تصنیف، می توان به اموالی که در طول زندگی مشترک به دست آمده و در زمان صدور و اجرای حکم طلاق و تصنیف اموال موجود باشد، اشاره کرد. حداکثر میزان تصنیف اموال زوج، تا پنجاه درصد می باشد، که تعیین این میزان در صلاحیت دادگاه است. با توجه وجود قوانین مختلف و فرآیند رسیدگی پرچالش و نسبتا پیچیده در پرونده های طلاق، بهتر است رسیدگی به این دعاوی را، به وکیل خانواده بسپارید و یا در این مورد با او مشورت کنید.