زوجه هر زمان که بخواهد، می‌تواند نسبت به گرفتن مهریه خود، از طرق مختلف قانونی اقدام کند، چرا که یکی از حقوق مالی متعلق به او می‌باشد و به معنای وجه یا مالی است که در ضمن عقد ازدواج به زوجه تعلق می‌گیرد و زوج نیز مسئولیت پذیرش آن را بر عهده گرفته است. به طور کلی، هر آن چه که مالیت داشته، متعلق به زوج و قابل تملک باشد و همچنین از طرق قانونی و شرعی به دست آمده باشد را می‌توان به عنوان مهریه تعیین کرد. بر اساس قانون و شرع، زوجه هر زمان که بخواهد می‌تواند نسبت به مطالبه و دریافت مهریه خود از همسرش، اقدام کند و همسر وی نیز وظیفه پرداخت آن را بر عهده دارد. همچنین قانون گذار نیز در مقام دفاع از زوجه برخواسته و قوانین، مقررات و ضوابط خاصی را در این مورد، پیش بینی کرده است.

ما در این مقاله قصد داریم به بررسی گرفتن و پرداخت مهریه و مسائل پیرامون آن بپردازیم. پس تا انتها با ما همراه باشید. قبل از شروع مبحث، بصورت خلاصه انواع مهریه را بیان می‌کنیم. انواع مهریه بر اساس نحوه و زمان مطالبه آن، به عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم بندی می‌شوند. منظور از عندالمطالبه بودن مهریه این است که به محض انعقاد عقد نکاح زن مالک آن می‌شود و هر زمان بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند و هیچ پیش شرطی برای دریافت آن، وجود ندارد. مهریه عندالاستطاعه نیز، به معنای مهریه‌ای است که پرداخت آن به محض وقوع عقد نیست؛ بلکه بستگی به استطاعت و توان مالی مرد دارد و شرط پرداخت آن، استطاعت و توان مالی زوج است.

روش های گرفتن مهریه:

قانون‌گذار چندین روش مختلف را برای دریافت کردن مهریه، پیش بینی کرده است، که عبارتند از:

• اقدام از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی: صدور برگه اجرائیه، اولین قدم در فرآیند مطالبه و دریافت مهریه از طریق اجرای ثبت است. برای گرفتن برگ اجرائیه، زوجه یا وکیل او باید با در دست داشتن اصل سند ازدواج یا رونوشت آن و همچنین مدارک شناسایی، به دفتر خانه اسناد رسمی که عقد ازدواج در آن به وقوع پیوسته، مراجعه کنند و درخواست خود را مبنی بر صدور برگ اجرائیه، از سردفتر محترم تقاضا کنند. پس از احراز مدارک ارائه شده و تطبیق آن ها با با یکدیگر، سردفتر اقدام به صدور برگ اجرائیه خواهد کرد و به آن ها ارائه خواهد داد. همچنین نسخه دیگر برگ اجرائیه را از طریق پست، به نشانی زوج که در سند ازدواج درج شده، ارسال می‌کند. پس از صدور برگ اجراییه، زوجه یا وکیل او باید به شعبه اجرای ثبت مراجعه کنند و برگ اجرائیه را به مرجع مزبور تحویل دهند، تا دستورات لازم جهت دریافت مهریه از زوج را، صادر کند.
• پس از این مرحله نوبت به توقیف اموال زوج می‌رسد. مسئول شعبه اجرای ثبت، در صورتی که زوج اموالی برای توقیف داشته باشد، دستور توقیف آن را صادر می‌کند و مهلت ۱۰ روزه ای را به او می‌دهند، تا نسبت به پرداخت مهریه یا جلب رضایت زوجه، اقدام کند. در صورتی که مهلت ۱۰ روزه به اتمام برسد و زوج اقدامی در جهت پرداخت مهریه همسر خود انجام ندهد و همچنین اموال دیگری نیز برای توقیف نداشته باشد، شعبه اجرای ثبت، دستور مزایده اموال توقیف شده به نفع زوجه را صادر خواهد کرد. در مرحله آخر، اگر به هر دلیل مطالبه مهریه در واحد اجرای ثبت به نتیجه نرسد، گواهی مبنی بر مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده صادر خواهد شد و زوج برای رسیدگی به درخواست مطالبه و پرداخت مهریه خود، می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه کند.

نکته: رسیدگی به درخواست مطالبه و دریافت مهریه از طریق اجرای ثبت، مستلزم شناخت و آگاهی کامل نسبت به فرآیند رسیدگی در این سازمان است، پس به شما پیشنهاد می کنیم رسیدگی به درخواست مطالبه و دریافت مهریه در اجرای ثبت را، به وکیل پایه یک دادگستری که نسبت به مسائل حقوقی آشنایی و اشراف کامل دارند، بسپارید.

• اقدام از طریق دادگاه خانواده: یکی دیگر از اقدامات زوجه برای دریافت مهریه خود، مراجعه به دادگاه خانواده است. برای این منظور، زوجه یا وکیل او باید با در دست داشتن اصل یا کپی مصدق سند ازدواج و اصل یا کپی مدارک شناسایی خود، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند و درخواست خود را مبنی بر دریافت و مطالبه مهریه، به ثبت برسانند. همچنین در این مرحله، برای جلوگیری از فرار زوج و یا انتقال اموالش به دیگری، زوجه یا وکیل او می‌توانند در ضمن ارائه و ثبت دادخواست خود در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، درخواست تامین خواسته که شامل توقیف اموال زوج و یا ممنوع الخروج کردن آن است را، ارائه دهند. پس از اینکه درخواست مطالبه و دریافت مهریه به ثبت رسید، پرونده جهت تعیین وقت، به مرجع رسیدگی ارجاع خواهد شد و  پیامکی حاوی زمان و تاریخ ثبت دادخواست و ارجاع آن به شعبه مربوطه، برای زوجه ارسال می‌شود.
• پس از این مرحله، مرجع مزبور مناسب ترین زمان برای رسیدگی را تعیین و با پیامک کوتاه به طرفین ابلاغ می‌کند تا در موعد تعیین شده در دادگاه حاضر شوند. جلسه دادگاه در موعد تعیین شده برگذار خواهد شد و دادگاه با توجه به محتویات پرونده، اظهارات طرفین و شهود آن ها، حکم به پرداخت مهریه توسط زوج را صادر خواهد کرد. پس از صدور رای به نفع زوجه و قطعی شدن آن، وی می تواند اجرای حکم را از واحد اجرای احکام مدنی، درخواست کند، که در این صورت ابلاغیه ای برای زوج، ارسال می‌شود و مهلت ۱۰ روزه ای نیز به او داده خواهد شد. همچنین در صورتی که زوج، توانا و استطاعت مالی برای پرداخت مهریه همسرش را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را، به دادگاه خانواده ارائه دهد و دادگاه در صورت احراز شرایط، حکم پرداخت مهریه به صورت اقساطی را، صادر خواهد کرد.

نکته: به دلیل پیچیدگی مسائل مربوط به دریافت مهریه و عدم آگاهی و شناخت کامل شما نسبت به مسائل پیرامون آن، بهتر است در این مورد با وکیل خانواده، مشورت کنید و یا مطالبه و دریافت مهریه را به او بسپارید، زیرا آن ها به تمامی مسائل حقوقی، آشنایی و اشراف کامل دارند.

تفاوت اجرای مهریه از طریق ثبت و دادگاه چیست؟

اجرای ثبت و دادگاه خانواده، دو مورد از نهاهای پیش بینی شده در قانون جهت دریافت و مطالبه مهریه هستند، اما فرآیند مطالبه و دریافت مهریه در این دو نهاد، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که از جمله مهم‌ترین آن ها عبارتند از:

• شروع فرآیند رسیدگی به پرونده در اجرای ثبت، مستلزم صدور برگ اجرائیه در دفاتر اسناد رسمی و ارائه آن به شعبه اجرای ثبت است، در حالی که در دادگاه خانواده شروع رسیدگی به پرونده مستلزم ارائه و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است.
• هزینه مطالبه و دریافت مهریه از طریق اجرای ثبت، معادل نیم عشر دولتی یا یک بیستم از مبلغ مهریه است، در حالی که در دادگاه خانواده هزینه دادرسی معادل دو و نیم درصد از مبلغ مهریه است.
• در صورتی که در اجرای ثبت، زوجه به هر دلیل از دریافت مهریه خود صرف نظر کند، دیگر نیازی به پرداخت هزینه دریافت مهریه نیست، در صورتی که در دادگاه خانواده هزینه دادرسی در هر صورت باید پرداخت شود.
• فرآیند رسیدگی در اجرای ثبت، کوتاه‌تر از فرآیند رسیدگی در دادگاه است و مشمول اطاله دادرسی کمتری به نسبت دادگاه می‌شود.
• ضمانت اجرای عدم پرداخت مهریه در اجرای ثبت، فروش اموال توقیف شده به نفع زوجه است، در حالی که ضمانت اجرای عدم پرداخت آن در دادگاه، بازداشت و حبس زوج است.

مراحل گرفتن مهریه:

مراحل دریافت و به اجرا گذاشتن مهریه برحسب این که درخواست مطالبه و دریافت آن به کدام یک از مراجع دارای صلاحیت، ارائه شده باشد متفاوت است و شامل موارد زیر می شوند:

• مراحل دریافت مهریه از طریق اجرای ثبت: ارائه درخواست صدور برگ اجرائیه توسط زوجه یا وکیل او به دفتر اسناد رسمی که عقد در آن جا تحقق یافته، صدور برگ اجرائیه، مراجعه به شعبه اجرای ثبت و ارائه برگ اجراییه به مسئدل این شعبه، صدور دستور توقیف اموال متعلق به زوج، ابلاغ دستور توقیف اموال به زوج و اعطای مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت مهریه همسرش، صدور دستور مزایده اموال توقیف شده به نفع زوجه در مواردی که زوج در مهلت تعیین شده مهریه همسرش را نپردازد، از جمله مراحل ارائه درخواست مطالبه و دریافت مهریه در اجرای ثبت می باشد.

نکته: در این مورد، زوجه یا وکیل او می توانند درخواست صدور دستور ممنوعیت خروج زوج از کشور را نیز، ارائه دهند.

• مراحل دریافت مهریه از طریق دادکاه خانواده: ارائه و ثبت دادخواست مطالبه و دریافت مهریه، ارسال پیامک ارجاع پرونده به شعبه مربوطه، ابلاغ وقت دادرسی به طرفین با استفاده از پیامک کوتاه، تشکیل جلسه دادرسی و صدور رای، قطعی شدن و اجرای حکم دادگاه، ارائه و ثبت دادخواست اعسار توسط زوج در مواردی که استطاعت و توان مالی جهت مرداخت مهریه را ندارد و تایید اعسار زوج و صدور حکم به پرداخت آن به صورت اقساطی، به ترتیب از جمله مراحل رسیدگی به درخواست مطالبه و دریافت مهریه در دادگاه خانواده است.

نکته: زوجه یا وکیل او می‌توانند برای جلوگیری از فرار زوج و نقل و انتقال اموالش به دیگری، درخواست تامین خواسته را به دادگاه ارائه دهند، تا دادگاه نسبت به ممنوعیت خروج زوج از کشور و توقیف اموال او، اقدامات لازم را انجام دهد.

چه مدارکی برای دریافت مهریه لازم است؟

 در صورتی که درخواست دریافت مهریه توسط وکیل ارائه شده باشد، علاوه بر مدارک زیر، وجود مدرک مثبت سمت او نیز ضروری است. برای ارائه درخواست دریافت مهریه، وجود مدارک زیر الزامی است:

• مدارک شناسایی زوجه از قبیل کارت ملی، شناسنامه و کپی آن ها
• سند ازدواج و تصویر مصدق آن

بیان مهمترین قوانین گرفتن مهریه: 

قوانین مختلفی در خصوص مهریه وجود دارد که در فرآیند رسیدگی به درخواست دریافت آن هنوز هم کاربرد دارد. البته قانونگذار با اصلاح برخی از قوانین مربوط به مهریه و تصویب قوانین جدید سعی در سرعت بخشیدن به روند دریافت مهریه، حمایت از زوجه جهت احقاق حق خویش و کاهش تعداد زندانیان بدهکار مهریه داشته است. از جمله مهم‌ترین قوانینی که در این خصوص پیش بینی شده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌‌‌

• تعداد مهریه قابل وصول: مهریه هر تعداد که باشد قبول وصول است و مازاد بر ۱۱۰ سکه یا معادل آن، ملائت و توانایی مالی زوج، ملاک است. پس نتیجه می‌گیریم که، هر تعداد مهریه‌ای که تعیین شود، مورد پذیرش قانون واقع خواهد شد و قابل وصول است، ولی تنها تا ۱۱۰ سکه یا معادل آن، مشمول ماده ۲ قانون حکومیت های مالی می‌شود و برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه و یا معادل آن، توان و استطاعت مالی زوج ملاک است که بار اثبات آن بر عهده زوجه است.

• چگونگی وصول مهریه: یکی از نوآوری های قانون، اولیت قرار دادن رسیدگی به درخواست مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، به نسبت مطالبه آن در دادگاه است. در مواردی که اقدامات زوجه در اجرای ثبت به هر دلیلی به نتیجه نرسد، مسئول شعبه اجرای ثبت گواهی مبنی بر رسیدگی به دادخواست مطالبه مهریه در دادگاه صادر می‌کند تا زوجه برای دریافت و مطالبه آن، به دادگاه مراجعه کند.

قرار تامین خواسته برای دریافت مهریه

تامین خواسته به معنای در امنیت قرار دادن خواسته دعاوی است و نحوه تامین آن به این صورت است که خواهان می‌تواند با ارائه دادخواست تامین خواسته به دادگاه و پذیرش آن توسط دادگاه، خواسته دعوا را در توقیف قرار دهد و موجب حفظ امنیت آن و جلوگیری از نقل و انتقال آن به دیگری شود. در واقع به طور معمول از زمان شروع فرآیند رسیدگی به پرونده، تا صدور حکم قطعی در مورد آن، زمان نسبتا طولانی سپری می‌شود و در این مدت امکان فرار مدیون و یا انتقال اموالش به دیگری وجود دارد و می‌تواند با انجام این قبیل کارها، از صدور و اجرای حکم موثر به نفع خواهان جلوگیری کند. قانونگذار برای جلوگیری از این رفتارهای ناشایست، دور از اخلاق و وجدان و خلاف قانون، اقدام به تاسیس و پیش بینی نهاد قانونی به نام تامین خواسته کرده است.

در مورد دعاوی مربوط به مهریه و حقوق خانواده نیز، به زوجه این امکان داده شده است که در ضمن ارائه دادخواست اصلی و یا تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده است، با ارائه درخواست تامین خواسته، نسبت به صدور دستور ممنوع الخروج کردن زوج و یا توقیف اموال وی، اقدام کند، تا از فرار زوج و یا نقل و انتقال اموالش به دیگری، جلوگیری به عمل آید.

دادگاه صالح برای گرفتن مهریه کدام است؟

اصولا دادگاه محل اقامت خوانده که در این مورد زوج می‌باشد، صلاحیت رسیدگی‌‌ به درخواست مطالبه و دریافت مهریه را دارد؛ اما گاهی شرایطی وجود دارد که صلاحیت رسیدگی به موضوع را، از دادگاه محل اقامت زوج سلب می‌کند و رسیدگی را در صلاحیت دادگاه دیگری قرار می‌دهد. در زیر به این موارد اشاره خواهیم کرد:

• دادگاه صالح برای گرفتن مهریه منقول، وجه نقد و سکه: براساس قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مربوط به دیون از جمله مهریه،  باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده در حوزه قضایی آن، اقامتگاه دارد.

نکته: براساس ماده ۱۲ قانون حمایت از حقوق خانواده، به زوجه این امتیاز داده شده است که علاوه بر دادگاه محل اقامت زوج، در دادگاه محل اقامت خود نیز بتواند دعاوی مربوط به حقوق خانواده از جمله مطالبه و دریافت مهریه را نیز، اقامه کند.

• دادگاه صالح برای گرفتن مهریه مال غیرمنقول: به طور کلی، دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن در دادگاهی اقامه می‌شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است، حتی اگر خوانده در آن حوزه مقیم نباشد. پس با این اوصاف مهریه غیرمنقول نیز مشمول سایر حقوق مربوط به اموال غیرمنقول می‌شود و رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه محلی است که مال غیرمنقول در آن واقع شده است.

بهترین روش برای گرفتن مهریه:

برای تعیین و شناخت بهترین روش مطالبه و دریافت مهریه، باید به فاکتورهای مختلفی توجه کرد و آنها را مد نظر قرار داد، که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در مواردی که زوج اموالی به نام خود دارد، بهترین روش برای دریافت مهریه، مراجعه به اجرای ثبت است و در مواردی که زوج مالی به نام خود ندارد، بهتر است به دادگاه خانواده مراجعه کنید.
• از نظر مدت زمان رسیدگی کوتاه تر و اطاله دادرسی کمتر، مناسب ترین گزینه مراجعه به اجرای ثبت است.
• اگر پرداخت هزینه رسیدگی کمتر در این مورد برای شما اهمیت دارد، پیشنهاد می کنیم به دادگاه خانواده مراجعه کنید.
• اگر به دنبال ضمانت اجرای قوی تری برای عدم پرداخت مهریه توسط زوج هستید، بهترین گزینه دادگاه خانواده است، زیرا ضمانت اجرای کیفری یا بازداشت برای عدم پرداخت مهریه با داشتن توانایی مالی، را به دنبال دارد.

نکته: برای تعیین و شناخت بهترین راه جهت مطالبه و دریافت مهریه، بهتر است با یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت کنید تا با توجه به اظهارات شما، شرایط مهریه و… بهترین راه را به شما پیشنهاد دهد.

هزینه وکیل برای گرفتن مهریه:

به طور کلی و بر اساس تعرفه‌های اعلام شده توسط کانون وکلا برای پذیرش وکالت در پرونده های مربوط به مهریه، هزینه و اجرت وکیل معادل ۱۰ درصد از مبلغ مهریه است.

نحوه گرفتن مهریه توسط وکیل متخصص مهریه

وکلای دادگستری افرادی هستند که با فارغ التحصیل شدن در رشته حقوق، قبولی در آزمون وکالت و پشت سر گذاشتن دوره‌های آموزشی و تخصصی، موفق به اخذ پروانه وکالت شده‌اند. وکیل مهریه از تخصص و دانش بالایی برخوردارند و آگاهی و اشراف کاملی در این زمینه دارند. نحوه مطالبه و دریافت مهریه در قانون و رویه قضایی کشور تعیین شده است و وکلا نیز از همین روش استفاده می‌کنند. البته تنها تفاوتی که در این زمینه وجود دارد، این است که وکلا به موقع اقدام می‌کنند و از اطاله دادرسی و افزایش زمان رسیدگی به پرونده جلوگیری می‌کنند و شما را در سریع‌ترین زمان ممکن به نتیجه دلخواه و مطلوب می‌رسانند. در واقع آن‌ها قوانین مهریه را به خوبی یاد گرفته اند، ار پیچ و خم‌های موجود در فرآیند دادرسی آگاهند، به موقع و به بهترین شکل ممکن اقدام می‌کنند.

پس اگر رسیدگی به درخواست مطالبه و دریافت مهریه را به وکلای مهریه سپرده‌اید، اصلا نگران نباشد، زیرا آنها به خوبی می‌دانند که باید چه اقداماتی را در چه زمانی انجام دهند، تا از حق شما دفاع کنند و شما را به نتیجه دلخواه و مطلوبتان برسانند.

خلاصه و جمع بندی مطالب

همان طور که در مباحث بالا اشاره کردیم، زوجه هر زمان که بخواهد می‌تواند نسبت به گرفتن مهریه خود از همسرش، اقدامات لازم قانونی را انجام دهد و همسر وی نیز وظیفه پرداخت آن را بر عهده دارد. همچنین قانون گذار نیز در مقام دفاع از زوجه برخواسته و قوانین و ضوابط خاصی را در این مورد، پیش بینی کرده است. زوجه برای مطالبه و دریافت مهریه خود می‌تواند به شعبه اجرای ثبت و دادگاه خانواده مراجعه و نسبت به احقاق حق خویش، اقدامات لازم را انجام دهد. برای ارائه درخواست مطالبه و دریافت مهریه، وجود مدارک شناسایی زوجه از قبیل کارت ملی، شناسنامه و کپی آن ها و همچنین سند ازدواج و تصویر مصدق آن، لازم و ضروری است. البته در صورتی که درخواست مطالبه و پرداخت مهریه توسط وکیل دادگستری، به دادگاه ارائه شده باشد، علاوه بر مدارک فوق، وجود مدرک مثبت سمت وکیل نیز، ضروری است.

دادگاه محل اقامت زوج صلاحیت رسیدگی به درخواست مطالبه و پرداخت مهریه منقول از قبیل وجه نقد، سکه و… را دارد و در این مورد قانونگذار استثنائاتی قائل شده و به زوجه این امکان را داده است که علاوه بر دادگاه محل اقامت زوج، در دادگاه محل اقامت خود نیز بتواند دعاوی مربوط به حقوق خانواده از جمله مطالبه و دریافت مهریه را نیز، اقامه کند. در مورد مهریه غیرمنقول نیز، دادگاهی صلاحیت رسیدگی دارد، که مال غیرمنقول در حوزه قضایی آن، واقع شده است. در مورد دعاوی مربوط به مهریه، به منظور جلوگیری از فرار زوج و یا نقل و انتقال اموالش به دیگری، این امکان به زوجه یا وکیل او، این امکان داده شده است تا در ضمن ارائه دادخواست اصلی و یا تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده است، با ارائه درخواست تامین خواسته، نسبت به صدور دستور ممنوع الخروج کردن زوج و یا توقیف اموال وی، اقدام کنند.

مراحل دریافت مهریه از طریق دادگاه خانواده، به ترتیب شامل ارائه و ثبت دادخواست مطالبه و دریافت مهریه، ارسال پیامک ارجاع پرونده به شعبه مربوطه، ابلاغ وقت دادرسی به طرفین با استفاده از پیامک کوتاه، تشکیل جلسه دادرسی و صدور رای، قطعی شدن و اجرای حکم دادگاه، ارائه و ثبت دادخواست اعسار توسط زوج در مواردی که استطاعت و توان مالی جهت پرداخت مهریه را ندارد. است. مراحل دریافت مهریه از طریق اجرای ثبت نیز، به ترتیب شامل ارائه درخواست صدور برگ اجرائیه توسط زوجه یا وکیل او به دفتر اسناد رسمی که عقد در آن جا تحقق یافته، صدور برگ اجرائیه، مراجعه به شعبه اجرای ثبت و ارائه برگ اجراییه به مسئدل این شعبه، صدور دستور توقیف اموال متعلق به زوج، ابلاغ دستور توقیف اموال به زوج و اعطای مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت مهریه همسرش، صدور دستور مزایده اموال توقیف شده به نفع زوجه در مواردی که زوج در مهلت تعیین شده مهریه همسرش را نپردازد است.

هزینه دادرسی دریافت مهریه از طریق دادگاه خانواده و از طریق اجرای ثبت به ترتیب دو و نیم درصد و یک بیستم مبلغ کل مهریه است و همچنین هزینه وکیل طبق تعرفه کانون وکلا، معادل ۱۰ درصد از کل مبلغ مهریه است.